De kinderen vinden het prachtig, ontwikkelen kennis en veel vaardigheden. Ook de leerkrachten zijn enthousiast. Door slim samen te werken, besparen ze veel tijd.
‘Juf, een bijenkoningin kan wel 2.000 eitjes per dag leggen. Wauw.’ De leerling uit groep 8 van De Schakel is zichtbaar verwonderd over wat hij zojuist ontdekt heeft. In een klein groepje met medeleerlingen werkt hij aan het OJW-thema ‘Dieren in Nederland’. Met veel enthousiasme en nieuwsgierigheid. ‘Een paar jaar geleden was dat anders’, zegt leerkracht Ankie Kleuskens. ‘We hadden een methode waarbij kinderen een tekst lazen en vragen beantwoordden. Hun inbreng was nul.’ De leerkrachten wilden kinderen zelf onderzoek laten doen en inspelen op de actualiteit en de omgeving. ‘Met de leerkrachten van groep 4 tot en met 8 van beide scholen hebben we een eigen plan ontwikkeld’, aldus Evelien Rongen, leerkracht van groep 7/8 op basisschool De Bottel.
Eén thema per lesperiode
‘We zijn met de kerndoelen begonnen: wat willen we bereiken en hoe gaan we dat doen?’, vertelt Ankie over het proces. ‘Al snel waren we het met elkaar eens om iedere lesperiode – van vakantie tot vakantie – een thema te behandelen. Binnen elk thema brainstormen we over deelonderwerpen. Bij ‘Dieren in Nederland’ zijn dat onder meer boerderijdieren, dierentuin, bedreigde diersoorten en bijen.’ ‘Elk kind kiest waarover het meer wil weten’, vult Evelien aan. ‘Zo ontstaan groepjes met 3 of 4 kinderen uit maximaal drie opvolgende leerjaren. Dus bijvoorbeeld 4, 5 en 6 of 6, 7 en 8. Als je leerlingen uit 4 en 8 bij elkaar zet, is het leeftijdsverschil erg groot.’
Slimme samenwerking
Aanvankelijk was het idee dat de kinderen zonder voorkennis op onderzoek zouden uitgaan. Maar dat werkte niet. ‘De kinderen misten basisinformatie’, zegt Ankie. ‘Daarom krijgen ze nu over ieder deelonderwerp een les. Ze kunnen dan beter een deelonderwerp kiezen en van daaruit tot een onderzoeksvraag komen.’ Leerkrachten bereiden in duo’s – een leerkracht van De Schakel en een van De Bottel – twee kennislessen voor. Ankie: ‘De leerkracht geeft die kennislessen op de eigen school voor de leerlingen in groep 4 tot en met 8. Je gaat dus alle groepen af. Voordeel is dat je niet over alle deelonderwerpen een les hoeft voor te bereiden. Je past de les alleen aan op de leeftijd van de leerlingen. De voorbereiding gebeurt grotendeels op studiedagen.’
"De leerkracht geeft die kennislessen op de eigen school voor de leerlingen in groep 4 tot en met 8. Je gaat dus alle groepen af. Voordeel is dat je niet over alle deelonderwerpen een les hoeft voor te bereiden. Je past de les alleen aan op de leeftijd van de leerlingen. De voorbereiding gebeurt grotendeels op studiedagen."
Enthousiasmeren
Elk thema begint met het enthousiast maken van de kinderen. Dat gebeurt bij de gezamenlijke aftrap. Via bijvoorbeeld een toneelstuk, een verhalenverteller, een filmpje op de VR-bril of een bezoek aan een lokale ondernemer worden de kinderen geprikkeld en nieuwsgierig gemaakt. Aan het eind van een thema presenteren de groepjes wat ze onderzocht en ontdekt hebben. Ook dat gebeurt in verschillende vormen. Ze geven bijvoorbeeld een presentatie of maken een filmpje. ‘Bij het huidige thema maakt elk groepje een muurkrant’, zegt Evelien. ‘Die hangen we op. Zo gaat het thema echt leven binnen school.’
"We kunnen inspelen op actuele dingen. Onlangs is bijvoorbeeld ons schoolplein aangepast. Het waren stenen, nu is er veel groen. Normaal hadden we niks met die aanpassing gedaan. Maar nu zijn de kinderen op onderzoek uitgegaan, hebben bodemleven onderzocht en een insectenhotel gemaakt. Heel tof."
Kinderen leren leren
Evelien en Ankie merken dat de kinderen met de gekozen werkwijze veel vaardigheden ontwikkelen, zoals begrijpend lezen, samenvatten, onderzoekende vragen stellen en het werken met de computer, zelfs al in groep 4. ‘Ze leren leren. Meer en meer gaan we ook taal in de thema’s integreren.’ De leerkrachten zijn blij met de eigenontwikkelde werkwijze. ‘We kunnen inspelen op actuele dingen’, vertelt Evelien. ‘Onlangs is bijvoorbeeld ons schoolplein aangepast. Het waren stenen, nu is er veel groen. Normaal hadden we niks met die aanpassing gedaan. Maar nu zijn de kinderen op onderzoek uitgegaan, hebben bodemleven onderzocht en een insectenhotel gemaakt. Heel tof.’
Ook leerkrachten leren onderzoekend
De Schakel en De Bottel hebben de OJW-cyclus samen met BCO ontwikkeld. Adviseur Nicky van Gerwen helpt de scholen bij het proces rondom deze ontwikkeling. Van het verkennen en vormgeven van de werkwijze tot het monitoren van (onderzoeks)vaardigheden en borging binnen de school. Nicky: ‘Bij Wereldoriëntatie stond feitenkennis centraal, bij Oriëntatie op jezelf en de wereld onderzoeken kinderen actief hun eigen rol. De werkwijze op deze twee scholen is een sterke combinatie van kennisoverdracht en vaardigheidsontwikkeling. Net als de kinderen zijn de leerkrachten ook steeds onderzoekend bezig. Ze versterken elkaar en de werkwijze.’
Wil je ook aan de slag met didactiek?
De Schakel en De Bottel hebben de OJW-cyclus samen met BCO ontwikkeld. Adviseur Nicky van Gerwen helpt de scholen bij het proces rondom deze ontwikkeling. Van het verkennen en vormgeven van de werkwijze tot het monitoren van (onderzoeks)vaardigheden en borging binnen de school. Nicky: ‘Bij Wereldoriëntatie stond feitenkennis centraal, bij Oriëntatie op jezelf en de wereld onderzoeken kinderen actief hun eigen rol. De werkwijze op deze twee scholen is een sterke combinatie van kennisoverdracht en vaardigheidsontwikkeling. Net als de kinderen zijn de leerkrachten ook steeds onderzoekend bezig. Ze versterken elkaar en de werkwijze.’